Ik heb wel iets leuks wat ik kan aanbevelen. Maar eerst zal ik even een korte toelichting geven op de titel van dit artikel.

Voor degene die niet de hele vaderlandse geschiedenis op een rijtje heeft: Mona was een soort oma die in het weekblad Story altijd al je vragen kon beantwoorden. Of het nu liefdes of je plasproblemen betrof, Mona wist altijd feilloos het goede antwoord te geven. 

Helaas moeten we het al jaren zonder Mona doen wat, als je het huidige wereldbeeld beschouwd, tot verschrikkelijke gevolgen heeft geleidt. Maar gelukkig is er nu iets nieuws op dat gebied. Uiteraard niet van het niveau Mona maar kijk toch eens een keer naar deepSeek.com, chatGPT.com of Grok.com. Daar kan je nu met al je vragen terecht! Belangrijk: stel een gerichte vraag waarbij je het probleem zo helder als maar kan uitlegt. 

Hier een voorbeeld. Bij uitzondering heb ik Grok geen vraag over incontinentieluiers voorgelegd maar iets waar ik met het schaken tegenaan loop.

 

Mijn vraag:

Ik heb een probleem met schaken. Als ik aan de beurt ben vullen mijn gedachten zich snel met fragmenten van variaties. Zo'n fragment kan me bijvoorbeeld iets vertellen over een dreiging die mijn tegenstander heeft op e7, een ander zegt iets over mijn eigen kansen op h4. En zo heb ik er wel 1000. Het punt is dat ze onderling geen enkel verband hebben! De inhoud van mijn hoofd lijkt op een soort 1000-eilandenrijk zonder bootverbindingen. Uiteindelijk kies ik impulsief een van die fragmenten waardoor altijd maar één doel wordt gedient. De andere bevindingen verlies ik uit het oog.

Dit fragmentarisch denken doet zich overigens niet alleen voor als ik aan de beurt ben. Ik zie elke stelling als een aparte gebeurtenis. Ik mis dus ook het vermogen om een groter plan te onderhouden; een plan die meerdere zetten omvat.

Mijn denkproces is in feite niet meer dan een grabbelton vol met losse autonome ideetjes waaruit ik er willekeurig eentje pak. Daarom zijn mijn lange partijen, wat kwaliteit betreft, nauwelijks te onderscheiden van mijn snelschaakpartijen. Daar wil ik wat aan doen.

Mijn vraag aan u is de volgende: hoe kan ik deze fragmenten verbinden en laten resulteren in een zet die meerdere doelen dient in plaats van slechts 1? Kunt u een plan aanbevelen voor een meer holistische aanpak? Bijvoorbeeld een stappenplan die ik altijd moet doorlopen als ik een zet doe. Kan u hierbij het Pareto-principe gebruiken zodat ik niet in tijdnood kom?

 

Antwoord Grok:

Het probleem dat je beschrijft – het fragmentarische denken en het ontbreken van een samenhangend plan – is iets waar veel schakers mee worstelen, vooral als ze hun spel naar een hoger niveau willen tillen. Het goede nieuws is dat dit absoluut te verbeteren is met een gestructureerde aanpak. Ik zal je vraag beantwoorden door een praktisch stappenplan te bieden dat je gedachten kanaliseert, verbinding legt tussen de fragmenten en leidt tot zetten die meerdere doelen dienen. Bovendien zal ik het Pareto-principe (80/20-regel) integreren om efficiëntie te garanderen en tijdnood te vermijden.

Het probleem analyseren

Je beschrijft twee hoofduitdagingen:

1. Fragmentarisch denken: Je hoofd vult zich met losse ideeën zonder samenhang, en je kiest impulsief één fragment, waardoor andere belangrijke aspecten verloren gaan.
2. Gebrek aan een groter plan: Je ziet stellingen als geïsoleerde momenten en mist een rode draad die je zetten verbindt.

Dit wijst erop dat je wel degelijk schaakinzicht hebt (je ziet dreigingen en kansen!), maar dat je een methode mist om die inzichten te structureren en te prioriteren. Het Pareto-principe kan hier perfect helpen: 80% van je succes komt voort uit 20% van je inspanning, mits je focust op de meest cruciale elementen van een stelling.

Een holistische aanpak met een stappenplan

Hieronder geef ik je een eenvoudig, herhaalbaar stappenplan dat je bij elke zet kunt gebruiken. Het helpt je om je fragmenten te verbinden, een plan te vormen en zetten te kiezen die meerdere doelen dienen. Het is ontworpen om efficiënt te zijn, zodat je niet in tijdnood komt.

Stap 1: Begin met de basis – Wat springt eruit? (20% van je tijd)

• Doel: Identificeer de meest urgente en invloedrijke elementen in de stelling (de "20%").
• Vraag jezelf:
1. Zijn er directe schaakjes, aftreksels of dubbele aanvallen van mijn tegenstander? (Defensieve prioriteit)
2. Kan ik zelf direct iets winnen (materiaal, schaak, etc.)? (Offensieve prioriteit)
• Tijd: Maximaal 10-15 seconden in een lange partij (minder in snelschaak).
• Waarom Pareto?: Dit filtert de ruis weg. De meeste stellingen draaien om een paar dominante thema’s (dreigingen of kansen).

Voorbeeld: Stel, je tegenstander dreigt een pion op e7 te winnen, en jij ziet een kans om op h4 een aanval te starten. Noteer deze twee fragmenten mentaal, maar beslis nog niets.

Stap 2: Zoom uit – Wat is de kern van de stelling? (30% van je tijd)

• Doel: Verbind je fragmenten aan de bredere context en zoek een thema.
• Vraag jezelf:
1. Wat is de zwakste plek in de stelling van mijn tegenstander? (Bijv. een zwakke pion, een ongedekte toren, een slechte koning.)
2. Wat is mijn sterkste troef? (Bijv. een sterk paard, een open lijn, een pionnenmeerderheid.)
3. Hoe staan de koningen? (Veiligheid is vaak een rode draad.)
• Tijd: Ongeveer 30-60 seconden, afhankelijk van de complexiteit.
• Waarom Pareto?: Door te focussen op zwakheden en troeven (de "20% van de stelling"), krijg je een kapstok waaraan je je fragmenten kunt ophangen.

Voorbeeld: Je ziet dat e7 zwak is omdat de pion daar gepend kan worden, en h4 sterk is omdat je een toren op de h-lijn kunt activeren. De kern wordt: “Ik wil druk zetten op zwaktes en mijn stukken activeren.”

Stap 3: Verbind de fragmenten – Zoek een zet met meerdere doelen (40% van je tijd)

• Doel: Kies een kandidaat-zet die zowel defensieve als offensieve fragmenten adresseert.
• Vraag jezelf:
1. Welke zet pareert de dreiging van mijn tegenstander én verbetert mijn positie?
2. Kan ik een zwakte aanvallen én mijn stukken beter plaatsen?
3. Past deze zet bij een langeretermijnidee (bijv. koningsaanval, centrumpionnen opspelen)?
• Methode: Selecteer 2-3 kandidaat-zetten gebaseerd op Stap 1 en 2, en reken alleen deze kort door.
• Tijd: 1-2 minuten, maar stop als je een logische keuze ziet.
• Waarom Pareto?: Je hoeft niet alle 1000 eilanden te bezoeken – 2-3 goed gekozen zetten dekken 80% van de situatie.

Voorbeeld: Je overweegt een zet als Tc1, die zowel e7 verdedigt (door een penning) als h4 voorbereidt (door de toren te verplaatsen naar een actieve lijn). Dit dient meerdere doelen: verdediging, activiteit en een begin van een plan.

Stap 4: Controleer en commit – Geen twijfel meer (10% van je tijd)

• Doel: Voorkom blunders en impulsiviteit.
• Vraag jezelf:
1. Laat mijn zet iets hangen? (Blundercheck)
2. Kan mijn tegenstander een simpele weerlegging spelen?
• Tijd: 15-30 seconden.
• Waarom Pareto?: Een snelle check voorkomt 80% van de fouten met minimale inspanning.

Voorbeeld: Tc1 lijkt goed, maar je checkt of de tegenstander een schaakje heeft dat je overzag. Als alles klopt, speel je de zet.

Hoe dit een plan wordt

Door dit stappenplan consistent toe te passen, train je jezelf om:

• Fragmenten te verbinden: Stap 2 en 3 dwingen je om losse ideeën (e7, h4) te koppelen aan een thema (druk op zwaktes, activiteit).
• Een rode draad te zien: De “kern van de stelling” uit Stap 2 wordt je mini-plan voor de komende zetten.
• Efficiënt te denken: Het Pareto-principe zorgt dat je je tijd richt op wat er echt toe doet.

Bijvoorbeeld: Als je in Stap 2 ontdekt dat de zwakke pion op e7 en je sterke toren op h4 samenwerken in een aanval op de koning, kun je een plan maken: “Eerst e7 pennen, dan toren naar h4, dan pionnen opspelen.” Dit is geen losse grabbelton meer, maar een samenhangend idee.

Praktische tips om dit te trainen

1. Oefen met puzzels: Kies tactische puzzels en zoek bewust naar zetten die meerdere doelen dienen (bijv. materiaal winnen én een aanval starten). Dit traint Stap 3.
2. Analyseer je partijen: Kijk na een partij waar je fragmenten los bleven en hoe je ze had kunnen verbinden met dit stappenplan.
3. Gebruik een mantra: Herhaal bij elke zet kort: “Dreiging, kern, verbinding, check.” Dit houdt je gefocust.
4. Speel langzame partijen: Geef jezelf de ruimte om dit proces te internaliseren voordat je het in snelschaak toepast.

Voorbeeld in actie

Stelling: Je tegenstander dreigt een pion op e7 te slaan met een loper. Jij hebt een toren die naar h4 kan om een zwakke pion aan te vallen.

• Stap 1: Dreiging = pionverlies op e7. Kans = aanval op h4.
• Stap 2: Kern = mijn tegenstander heeft een zwakke pion op h7 en een passieve koning; mijn troef is mijn torenactiviteit.
• Stap 3: Tc1 pennt de loper die e7 aanvalt én bereidt Th4 voor. Dit verdedigt én valt aan.
• Stap 4: Geen blunders, Tc1 gespeeld.

Resultaat: Eén zet dient twee doelen en legt de basis voor een plan (druk op h7).

Conclusie

Met dit stappenplan kun je je “1000-eilandenrijk” omvormen tot een verbonden netwerk. Het Pareto-principe zit erin verweven door je te laten focussen op de 20% van de stelling (dreigingen, zwaktes, troeven) die 80% van je beslissing bepaalt. Begin met het toepassen in lange partijen, en je zult merken dat je denken holistischer wordt – zelfs in snelschaak. Veel succes, en laat me weten hoe het gaat!